آیا دموکراسی یک پدیده غربی است؟

دموکراسی یا مردم سالاری یا مردم محوری یا مردم مداری پدیده (های) تاریخی پیچیده با ریشه های عمیق  و بسیار متنوع در تمدنها و جنبشهای های اجتماعی از کهن تا مدرن است. انتساب دموکراسی به غرب و ان هم بعد از عصر روشنگری و فلاسفه ای که سعی داشتند تا پایه های نظری این پدیده تاریخی در حال ظهور در غرب را از نگاه تنگ طبقاتی و نژاد پرستانه خود مدون کنند تنها و تنها بخشی از کار فهم آن را می تواند انجام دهد.

اما بایدهمواره مراقب بود که محدود کردن اذهان به تجربه غرب و محدود کردن دموکراسی به تعریف ها و تجربه های غربی که متاسفانه توسط روشنفکران وابسته و الینه شده از تاریخ خودی تمدنهای شرقی شان  (چه چپی چه راستی) در کشورهایشان انجام شده منجر به دو واکنش بسیار مخرب شده است:

1-  دموکراسی به شکل تقلیدوار با پیروی از الگوهای غربی و نهادسازی های بیگانه با فرهنگ و ارزشهای خودی  اشاعه یافته است که عمومن به دلیل نداشتن ریشه های تاریخی و هماهنگی با ارزشها و سنت های جامعه جدید نقاط ضعف مدلهای غربی (که در خود غرب به عنوان نقطه ضعف بوده اند) را صد برابر و منافع انرا بسیار ناچیز کرده است (همان دادن هزینه ها و ندیدن منافع).

2. معرفی دموکراسی  از طریق کلام و ذهن اندیشمندان اروپایی و انگونه که در غرب تجربه شده است به عنوان تنها منبع معتبر  و تجربه موفق منجر به واکنش های شدید سنتی و ارتجاعی قابل فهم علیه این پدیده ی بیگانه که از اتفاق یا تعمدن همراه با جنگ طلبی و استعمار و کودتا و حمایت های بی دریغ از مستبدین منطقه بوده، شده است.  و در نتیجه کلیت آن یا رد شده است  یا همواره با دیدی منفی و با شک و تردید با ان رفتار شده است. تمامی واکنشهای بنیادگرایانه یا تکفیری در منطقه ما نتیجه فساد نظامهای سکولار وابسته به غرب و سرکوب جنبشهای اصلاح دینی از سید جمال تا اقبال و شریعتی و در نتیجه بی بدیل ماندن ارتجاع مدرن در مقابل ارتجاع سنتی بوده اند. در نهایت امر نظامهای تشکیل شده بعد از انقلابهای جهان سومی با تکیه بر روبنای گفتمانی متاثر از سنت ها و ارزشهای تاریخی خود که بدون نقد و مقلد وار فهمیده شده اند به کار بازتولید نهادهای متجدد وادراتی بازه به شکل مقلدوار و بدون توجه نقادانه به محدودیت های تاریخی و فرهنگی انها پرداخته اند. حاصل ترکیب این دو رویکرد وابسته و مقلدانه که بیشتر جهت تصاحب  و بازتولید اقتدار شبه سنتی در شکل اقتدار شبه مدرن بوده وجود سامانه های اجتماعی پر تناقض است.

تحقیقات تاریخی امروزی حاکی از رشد و تطور تمدنها در سرتاسر جهان و رشد انواع مختلف شیوه های انتقال قدرت سیاسی و اقتصادی به مردم در نتیجه قرنها مبارزات مردمی در سرتاسر جهان تا زمان سیطره یک نوع تجدد غربی وابسته به منابع فسیلی و بردگی  یا نیروی کار ارزان بوده است. تطور در تمدن ها صد البته به خودی خود و در انزوا صورت نمی گیرد اما اگر تعامل بین تمدنها بدون مداخلات نظامی و استعماری می بود تقریبن تمامی تمدنهای بزرگ جهانی اکنون مسیر تجدد خویش را ازادانه انتخاب نموده و از طریق تعاون و تعامل و گفتگو اکنون در جهانی بسیار متعادل تر به لحاظ نابرابری ها و در تعادل با محیط زیست زندگی می کردیم. صد البته تنشهای بین تمدنی همیشه بوده و هستند. اما در تاریخ بشریت با پدیده استعمار غربی مواجه شدیم که نظیر نداشت. این پدیده به شدت بر استثمار منابع زیست محیطی و تخریب و غارت جهان متکی بود و دموکراسی در این جامعه تا پایان جنگ جهانی یک کالای لوکس متعلق به طبقه نخبگان و صاحبان ثروت و ملک بود. تنها بعد از دو جنگ خانمانسوز جهانی و جنبشهای عظیم کارگری و سیا ه پوستان و زنان بود که دموکراسی به میزان قابل توجه تری به جامعه منتقل شد. هیچکدام از این جنبش ها اتکای چندانی به نظریات انتزاعی لاک و هیوم و هابز و … نداشتند. جنبشهای کارگری بر تجربه سیوسیالیسم و عدالت طلبی که انهم محدود به غرب نبود تکیه داشتند و مذهب هم در شکل الهیات رهایی بخش در جهان جنوب وارد عمل شد. جنبش های حقوق شهروندی در امریکا تکیه بر مذهب و تجربه مبارزات مدنی جهان سومی ها خصوصن گاندی داشت و جنبش های زنان خود به نقد فلسفه لیبرال به علت بی توجهی اش به زنان پرداختند. (هرچند فلاسفه لیبرالی بودند که زنان را داخل ادم حساب می کردند اما این زنان همان زنان سپید پوست طبقه مرفه بودند). تجدد غربی و دموکراسی تجربه شده در غرب تنها یک نوع تجربه و یک نوع تجدد بوده که به مدد سیطره استعمارگرانه این کشورها بر سایر جهان تحمیل شده و قواعد بازی از بالا به پایین توسط فاتحین نوشته شده اند. امروز اما کتابهای متعدد تر و تحقیقات تاریخی بیشتری حاکی از تنوع در تجدد ها می باشد